Hình 1. Các bước lựa chọn phác đồ điều trị tăng huyết áp

Chiến lược một viên thuốc để điều trị tăng huyết áp: Tuân thủ kém thuốc hạ huyết áp là nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ kiểm soát huyết áp kém và liên quan trực tiếp đến số lượng thuốc [2] do vậy liệu pháp kết hợp một viên thuốc (nếu có) là chiến lược được ưu tiên. Chiến lược này sẽ kiểm soát huyết áp ở hầu hết bệnh nhân, cải thiện tuân thủ, giảm gánh nặng dùng thuốc trên bệnh nhân, có thể cải thiện tỷ lệ kiểm soát huyết áp mà không tăng tác dụng phụ, tạo điều kiện cho lịch trịch dùng thuốc đơn giản hơn và có thể giúp giảm chi phí. Tuy nhiên, sử dụng chế phẩm phối hợp cố định liều cũng có nhược điểm là khó khăn điều chỉnh liều của từng thành phần [1,3]. 

Các bước điều trị bằng thuốc được khuyến nghị: Năm nhóm điều trị bằng thuốc hạ huyết áp chính đã cho thấy lợi ích trong việc giảm các biến cố tim mạch; thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE), thuốc chẹn thụ thể angiotensin (ARB), thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi (CCB) và thuốc lợi tiểu giống thiazide hoặc thiazi [1,2]. Kết hợp ACEI hoặc ARB với CCB hoặc thuốc lợi tiểu giống thiazid/thiazid (trong đó lợi tiểu giống thiazid được ưu tiên hơn, như indapamid, hlorthalidon) là liệu pháp ban đầu được ưu tiên cho hầu hết bệnh nhân tăng huyết áp [1,2]. Đối với những người điều trị đòi hỏi phải tăng lên ba loại thuốc, nên sử dụng kết hợp thuốc ức chế men chuyển hoặc ARB với CCB và thuốc lợi tiểu giống thiazid/thiazid. Thuốc chẹn beta nên được sử dụng khi có chỉ định cụ thể (ví dụ: đau thắt ngực, sau nhồi máu cơ tim, hoặc thay thế cho thuốc ức chế men chuyển hoặc thuốc chẹn thụ thể angiotensin ở phụ nữ có khả năng sinh con) [1]. Không khuyến cáo kết hợp thuốc ức chế men chuyển và ARB vì không có lợi ích bổ sung về kết quả và tăng nguy cơ gây hạ áp [1,2]. Nếu huyết áp vẫn không được kiểm soát mặc dù sử dụng hai loại thuốc hạ huyết áp, khuyến cáo nên điều trị bằng thuốc ACEI hoặc ARB kết hợp với thuốc chẹn kênh canxi dihydropyridine tác dụng kéo dài và thuốc lợi tiểu giống thiazide (ưu tiên chlorthalidon). Nếu thuốc chẹn kênh canxi dihydropyridine tác dụng kéo dài không được dung nạp do sưng chân, có thể sử dụng thuốc chẹn kênh canxi không dihydropyridin (ví dụ: verapamil hoặc diltiazem) để thay thế. Nếu thuốc lợi tiểu giống thiazide không được dung nạp hoặc chống chỉ định, có thể sử dụng chất đối kháng thụ thể mineralocorticoid (ví dụ: spironolacton hoặc eplerenon) [2,3].

Liều dùng và cách dùng của các thuốc dạng phối hợp: Phần lớn các thuốc dạng phối hợp thường có nhiều các dạng phối hợp liều khác nhau của đơn thành phần và khuyến cáo sử dụng 1 lần/ngày [4,5]. Một số thuốc còn khuyến cáo dùng 1 viên/ngày. Khi cần hạ huyết áp mạnh hơn có thể chuyển sang dạng phối hợp liều cao hơn [5]. Nhưng qua khảo sát việc kê đơn thuốc huyết áp cho bệnh nhân ngoại trú trong tháng 5, chúng tôi nhận thấy vẫn còn xuất hiện các đơn kê và chỉ định cho bệnh nhân dùng thuốc dạng phối hợp ngày 2 lần, mỗi lần 1 viên. Cụ thể có 2/40 đơn kê Exforge 5/80 và 37/119 đối với Twynsta 40/5 kê 2 viên/ngày chia 2 lần trong khi thuốc vẫn có dạng phối hợp 80/5. Việc kê đơn này vừa không hợp lý về cách dùng của thuốc, đồng thời làm tăng chi phí lên gấp đôi bởi 2 hàm lượng của thuốc có giá gần như nhau. Cá biệt vẫn có 1 đơn trong tổng 41 đơn kê Twynsta 80/5 2 viên/ngày, trong khi khuyến cáo liều tối đa của thuốc là 80/10 [5].

4. Danh mục các thuốc phối hợp điều trị tăng huyết áp đang có tại Khoa dược Bệnh viện TƯQĐ 108

Bảng 4. Danh mục các dạng phối hợp đang có tại bệnh viện TWQĐ 108

Biên soạn: DS. Đặng Thị Thuỷ

Tài liệu tham khảo:

1. ESC (2021), ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice

2. Johannes FE Mann, John M Flack (2022), Choice of drug therapy in primary (essential) hypertension, www.uptodate.com

3. Carolina Guerrero-García, Alberto Francisco Rubio-Guerra (2018), Combination therapy in the treatment of hypertension.

4. Tờ TTSP Exforge.

5. Tờ TTSP Twynsta.